เซ็กส์ พันธุกรรม โครโมโซม Y และอนาคตของผู้ชาย
โครโมโซม Y — เส้นสายพันธุกรรมเล็ก ๆ ที่มีบทบาทสำคัญในการกำหนดเพศชาย — อาจไม่แข็งแกร่งอย่างที่เราคิด หากพิจารณาจากวิวัฒนาการย้อนหลังหลายล้านปี จะพบว่าโครโมโซม Y ค่อย ๆ หดเล็กลงและสูญเสียยีนไปอย่างต่อเนื่อง
คำถามคือ: โครโมโซม Y จะหายไปในอนาคตหรือไม่? แล้วมนุษยชาติจะเป็นอย่างไรต่อไป?
งานวิจัยล่าสุดในวารสาร Nature ชี้ว่าแม้โครโมโซม Y จะเสื่อมลงอย่างต่อเนื่องในอดีต แต่ในปัจจุบันดูเหมือนว่าอัตราการเสื่อมนี้ได้ “ทรงตัว” แล้ว
ระบบเพศของมนุษย์กับสัตว์อื่น ๆ
มนุษย์มี “ระบบเพศจากโครโมโซม” เช่นเดียวกับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดอื่น โดยผู้หญิงมีโครโมโซม XX ส่วนผู้ชายมี XY ซึ่ง Y คือโครโมโซมที่เล็กที่สุด มีเพียงประมาณ 50 ยีน และเฉพาะ 27 ยีนเท่านั้นที่เกี่ยวข้องเฉพาะเพศชาย
หนึ่งในยีนสำคัญคือ SRY ซึ่งทำหน้าที่กระตุ้นการสร้างอัณฑะในตัวอ่อน XY หากเกิดการกลายพันธุ์ในยีนนี้ แม้จะมีโครโมโซม Y เด็กก็จะพัฒนาเป็นเพศหญิง
ในขณะที่มนุษย์ใช้โครโมโซมกำหนดเพศ สัตว์บางชนิด เช่น นกและงู กลับใช้ระบบ ZZ/ZW โดยตัวผู้มี ZZ และตัวเมียมี ZW บางชนิด เช่น จระเข้ และเต่า ใช้อุณหภูมิเป็นตัวกำหนดเพศ
โครโมโซม Y กำลังเสื่อมหรือไม่?
นักวิทยาศาสตร์พบว่า โครโมโซม Y ของมนุษย์เคยมียีนมากกว่า 1,600 ยีน เช่นเดียวกับโครโมโซม X แต่ภายใน 166 ล้านปีที่ผ่านมา มันได้สูญเสียไปเกือบหมด เหลือเพียงเศษเสี้ยว
มีการประเมินอย่างไม่เป็นทางการไว้ว่า หากแนวโน้มนี้ยังดำเนินต่อไป โครโมโซม Y อาจ หายไปภายใน 4.5 ล้านปี ซึ่งเป็นตัวเลขที่ทำให้หลายคนตกใจไม่น้อย
สาเหตุหลักมาจากการที่ Y ไม่สามารถแลกเปลี่ยนยีนกับ X ได้อย่างอิสระ ทำให้ไม่สามารถซ่อมแซมความเสียหายได้เหมือนโครโมโซมอื่น ๆ และการแบ่งเซลล์อย่างรวดเร็วในอัณฑะยิ่งเพิ่มโอกาสกลายพันธุ์
แต่บางนักวิทยาศาสตร์กลับไม่เห็นด้วย
ทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัย MIT ที่นำโดย David Page ให้ข้อมูลว่ามนุษย์ไม่ได้สูญเสียยีนในโครโมโซม Y เพิ่มเลยตั้งแต่แยกสายพันธุ์จากลิงเมื่อ 25 ล้านปีก่อน นั่นอาจหมายความว่า Y ได้ “เสถียรแล้ว”
แม้จะมีการถกเถียง แต่ข้อมูลจากสัตว์ฟันแทะบางชนิด เช่น หนูบางสายพันธุ์ ได้ สูญเสียโครโมโซม Y ไปทั้งหมดแล้ว และพัฒนายีนกำหนดเพศขึ้นใหม่ ซึ่งเป็นหลักฐานว่า “ชีวิตสามารถดำเนินต่อได้โดยไม่ต้องมี Y”
แล้วถ้า Y หายไป มนุษย์ผู้ชายจะหายไปด้วยหรือเปล่า?
คำตอบคือ: ไม่จำเป็นต้องเป็นเช่นนั้น
แม้ว่าโครโมโซม Y จะหายไป แต่ธรรมชาติอาจสร้างระบบกำหนดเพศใหม่ขึ้นมา เช่นเดียวกับหนูบางชนิดที่กล่าวไป นอกจากนี้ เรายังไม่สามารถระบุได้ว่ามนุษย์บางกลุ่มในโลกอาจกำลังมีการกลายพันธุ์และพัฒนาระบบเพศใหม่อยู่หรือไม่ เพราะยังไม่มีการตรวจสอบอย่างครอบคลุมในทุกประชากร
อย่างไรก็ตาม หากมนุษย์กลุ่มหนึ่งมีระบบเพศใหม่ ก็อาจผสมพันธุ์กับมนุษย์ที่ยังใช้ระบบ XY ไม่ได้ และอาจก่อให้เกิด “สายพันธุ์มนุษย์ใหม่” ในอนาคต
สรุป: ผู้ชายจะหายไปหรือวิวัฒนาการต่อไป?
แม้โครโมโซม Y จะดูอ่อนแอ แต่ก็อาจเพียงพอและเสถียรพอสำหรับหน้าที่ของมันในปัจจุบัน ในขณะเดียวกัน ธรรมชาติก็แสดงให้เห็นว่าการกำหนดเพศไม่จำเป็นต้องขึ้นกับ Y เสมอไป
หากเรากลับมายังโลกในอีก 4.5 ล้านปีข้างหน้า บางทีเราอาจไม่พบมนุษย์เลย หรืออาจพบมนุษย์ในหลากหลายสายพันธุ์ใหม่ที่วิวัฒนาการขึ้นโดยไม่มีโครโมโซม Y
