จีนเปิดคลังสมบัติล้ำค่า! เผยรายชื่อนักวิทย์ฯ ต่างชาติชุดแรก ได้รับตัวอย่างหิน-ดินจากดวงจันทร์ ภารกิจฉางเอ๋อ-5
เซี่ยงไฮ้, จีน – ห้าปีหลังจากภารกิจประวัติศาสตร์ “ฉางเอ๋อ-5” (Chang’e-5) นำตัวอย่างดินและหินจากดวงจันทร์ชุดแรกในรอบเกือบครึ่งศตวรรษกลับสู่โลกได้สำเร็จ ในที่สุด สาธารณรัฐประชาชนจีนก็ได้เริ่มแบ่งปันตัวอย่างล้ำค่าเหล่านี้ให้กับกลุ่มนักวิจัยนานาชาติที่ได้รับการคัดเลือกแล้ว นับเป็นก้าวสำคัญของความร่วมมือทางวิทยาศาสตร์ระดับโลก โดยมีสถาบันวิจัย 7 แห่ง จาก 6 ประเทศ ซึ่งรวมถึง 2 สถาบันจากสหรัฐอเมริกา จะได้รับสิทธิ์เข้าถึงตัวอย่างวัสดุจากดวงจันทร์ในปริมาณเล็กน้อยเพื่อการศึกษา ทั้งนี้ เกิดขึ้นแม้ว่าจะมีข้อจำกัดจากรัฐสภาสหรัฐฯ ที่ทำให้จีนไม่สามารถเข้าถึงตัวอย่างจากดวงจันทร์ของนาซาได้ก็ตาม
องค์การบริหารอวกาศแห่งชาติจีน (CNSA) ได้แจ้งผลการคัดเลือกอย่างเงียบๆ ให้กับกลุ่มวิจัยที่ชนะการเสนอโครงการ (จากทั้งหมด 24 โครงการ) ไปแล้วเมื่อช่วงต้นปีที่ผ่านมา แต่ล่าสุดในวันนี้ (24 พฤษภาคม 2568 ตามเวลาท้องถิ่น) ได้มีการจัดพิธีลงนามอย่างเป็นทางการในนครเซี่ยงไฮ้ โดยเชิญหัวหน้าโครงการวิจัยส่วนใหญ่ที่ได้รับคัดเลือกมาร่วมงาน นอกจากนี้ จีนยังได้ประกาศว่าจะมีการจัดการแข่งขันที่คล้ายกันเพื่อศึกษาตัวอย่างจากดวงจันทร์ชุดแรกที่ภารกิจฉางเอ๋อ-6 นำกลับมาจากด้านไกลของดวงจันทร์เมื่อปีที่แล้วด้วย
สำหรับนักวิทยาศาสตร์นานาชาติที่ได้รับเลือกให้ศึกษาตัวอย่างจากฉางเอ๋อ-5 ต่างรู้สึกเหมือนถูกรางวัลใหญ่ “บอกตามตรงว่านี่เป็นเกียรติยศอันยิ่งใหญ่ การได้รับเลือก…ทั้งน่าตื่นเต้นและรู้สึกถ่อมตน โดยเฉพาะเมื่อรู้ว่ากระบวนการคัดเลือกนั้นมีการแข่งขันสูงมาก” เฟรเดริก มัวนิเยร์ นักจักรวาลเคมีจากสถาบันฟิสิกส์ดาวเคราะห์แห่งปารีส กล่าว
ยานส่งกลับของภารกิจฉางเอ๋อ-5 ซึ่งลงจอดในทุ่งหญ้าอันห่างไกลของเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน เมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 2020 ได้นำวัสดุจากพื้นผิวและจากการเจาะแกนลึก 1 เมตรของชั้นหินเรโกลิธกลับมารวมทั้งสิ้น 1,731 กรัม นับเป็นตัวอย่างหินดวงจันทร์ชุดใหม่ชุดแรกนับตั้งแต่ภารกิจลูนาครั้งสุดท้ายของสหภาพโซเวียตในปี 1976 นักวิทยาศาสตร์ชาวจีน ซึ่งมักจะร่วมมือกับต่างชาติ ได้วิเคราะห์ตัวอย่างเหล่านี้และค้นพบสิ่งใหม่ๆ มากมาย ตีพิมพ์เป็นผลงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์หลายสิบฉบับ หนึ่งในการค้นพบที่น่าประหลาดใจคือ วัสดุที่เก็บมาจาก Mons Rümker ซึ่งเป็นภูเขาไฟที่ดับแล้ว มีอายุเพียง 2 พันล้านปี หรืออ่อนกว่าตัวอย่างที่ภารกิจอพอลโลของสหรัฐฯ และภารกิจลูนาของโซเวียตเคยเก็บมาได้ถึงประมาณ 1 พันล้านปี บ่งชี้ว่าภูเขาไฟบนดวงจันทร์ยังคงคุกรุ่นอยู่จนถึงช่วงเวลาที่ใกล้กับปัจจุบันมากกว่าที่เคยคิดไว้ และยังทำให้เกิดคำถามว่าอะไรคือแหล่งความร้อนที่ขับเคลื่อนภูเขาไฟเหล่านั้น ในเมื่อไม่พบน้ำหรือธาตุกัมมันตรังสีความร้อนสูง
ทีมนักวิทยาศาสตร์ต่างชาติที่ได้รับตัวอย่างในครั้งนี้ มั่นใจว่าพวกเขาอาจให้คำตอบต่อคำถามเหล่านี้และคำถามอื่นๆ ได้ โดยใช้อุปกรณ์วิเคราะห์ที่เป็นเอกลักษณ์และความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง มาเฮช อานันท์ นักธรณีเคมีจากมหาวิทยาลัยเปิดแห่งสหราชอาณาจักร วางแผนที่จะใช้เครื่องมือที่ปรับแต่งขึ้นเป็นพิเศษเพื่อวัดไอโซโทปของออกซิเจน ซึ่งอาจให้เบาะแสเกี่ยวกับต้นกำเนิดของวัสดุบนดวงจันทร์ในระบบสุริยะ “มันจะช่วยให้เราประเมินสมมติฐานการชนครั้งใหญ่ (Giant Impact Hypothesis) เกี่ยวกับการกำเนิดของดวงจันทร์ได้” อานันท์กล่าว
CNSA ได้ประกาศเชิญชวนกลุ่มวิจัยนานาชาติให้เสนอโครงการเพื่อใช้ตัวอย่างจากฉางเอ๋อ-5 เมื่อเดือนสิงหาคม 2023 และได้รับการตอบรับจาก 11 ประเทศ หลังจากการพิจารณาอย่างเข้มข้น ได้มีการเชิญหัวหน้าโครงการ 10 ท่านมานำเสนอแผนงานวิจัยด้วยตนเองที่เมืองอู่ฮั่นในเดือนเมษายน 2024 และในที่สุดก็คัดเลือกได้ 7 โครงการ มัวนิเยร์ถือว่าโชคดีเป็นพิเศษ เพราะนอกจากจะได้รับตัวอย่างจากการแข่งขันของ CNSA แล้ว เขายังได้สิทธิ์เข้าถึงตัวอย่างเพิ่มเติมอีก 2 ชุดที่ประธานาธิบดีเอ็มมานูเอล มาครง แห่งฝรั่งเศส ได้รับจากประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ของจีน ระหว่างการเยือนจีนอย่างเป็นทางการในปี 2023 ตัวอย่างจาก CNSA ของเขาคือเศษหินบะซอลต์ ซึ่งหาได้ยากและมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำความเข้าใจประวัติศาสตร์ภูเขาไฟและการก่อกำเนิดของดวงจันทร์
กลุ่มที่ได้รับตัวอย่าง Chang’e-5
| สถาบัน | ประเทศ | ผู้ตรวจสอบหลัก |
|---|---|---|
| สถาบันฟิสิกส์ดาวเคราะห์ปารีส | ฝรั่งเศส | เฟรเดอริค มอยเนียร์ |
| มหาวิทยาลัยโคโลญ | เยอรมนี | คาร์สเตน มุนเกอร์ |
| มหาวิทยาลัยโอซาก้า | ญี่ปุ่น | เคนทาโร่ เทราดะ |
| คณะกรรมการวิจัยอวกาศและบรรยากาศตอนบน | ปากีสถาน | จาวาด นาซีร์ |
| มหาวิทยาลัยเปิด | สหราชอาณาจักร | มาเฮช อานันท์ |
| มหาวิทยาลัยบราวน์ | สหรัฐอเมริกา | สตีฟ พาร์แมน |
| มหาวิทยาลัย Stony Brook | สหรัฐอเมริกา | ทิม กลอทช์ |
การแบ่งปันตัวอย่างครั้งนี้ถือเป็นการยกระดับความร่วมมือระหว่างประเทศในด้านวิทยาศาสตร์อวกาศของจีนไปอีกขั้น ภารกิจสำรวจดวงจันทร์ก่อนหน้าและหลังจากนี้ (ฉางเอ๋อ-4 และ ฉางเอ๋อ-6) ต่างก็บรรทุกอุปกรณ์วิทยาศาสตร์จากนานาชาติไปด้วย และภารกิจฉางเอ๋อ-7 ที่มีกำหนดส่งในปีหน้า จะมีอุปกรณ์จากต่างชาติถึง 6 ชิ้น
“ผมหวังว่าทุกประเทศจะดำเนินรอยตามสหรัฐฯ และตอนนี้คือจีน ในการแบ่งปันตัวอย่าง” อานันท์กล่าว มัวนิเยร์เสริมว่า กระบวนการแข่งขันที่เปิดกว้างของจีนในการเข้าถึงตัวอย่าง “กำลังสร้างตัวอย่างที่ดีมากสำหรับความร่วมมือทางวิทยาศาสตร์”
มัวนิเยร์ได้รับตัวอย่างของเขาไปเมื่อสัปดาห์ที่แล้ว ขณะที่มหาวิทยาลัยสโตนีบรูกและมหาวิทยาลัยบราวน์ของสหรัฐฯ กำลังดำเนินการอนุมัติข้อตกลงยืมตัวอย่างขั้นสุดท้าย โดย ทิม กลอทช์ นักวิทยาศาสตร์ดาวเคราะห์จากสโตนีบรูก ระบุว่างานวิจัยของพวกเขาได้รับทุนสนับสนุนจากสถาบันของตนเอง เนื่องจากข้อจำกัดของรัฐสภาสหรัฐฯ ในการให้ทุนนาซาสำหรับความร่วมมือทวิภาคีกับจีน กลุ่มวิจัยที่เหลืออีกสี่กลุ่มจะได้รับตัวอย่างที่กรุงปักกิ่งในวันพรุ่งนี้ และด้วยตัวอย่างเกือบ 2,000 กรัมที่ภารกิจฉางเอ๋อ-6 นำกลับมาเมื่อปีที่แล้ว ชุมชนวิทยาศาสตร์ทั่วโลกต่างตั้งตารอคอยข้อมูลเชิงลึกใหม่ๆ เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของดวงจันทร์อย่างใจจดใจจ่อ
